Goszcz - malowniczo położona, wśród bogatych w zwierzynę lasów, osada w XII wieku należała do biskupów wrocławskich, którzy zapraszali tu swoich gości – nazwa miejscowości wiązała się prawdopodobnie ze znanym zajazdem lub karczmą przyjmującą gości i została później fonetycznie zgermanizowana na Goschütz. Dobra goszczańskie były własnością Kościoła do XVI w., następnie stały się dobrami książęcymi. W roku 1686 Goszcz (zwany wówczas Gościec) otrzymał nawet prawa miejskie i herb. Był państwem stanowym, później ordynacją. W ówczesnym miasteczku istniały manufaktury papierosów i jedwabiu, browar i gorzelnia, warsztat karoc, a także pomniejsze warsztaty szewskie i stolarskie. W roku 1945 miejscowość włączono do Polski.
Zespół pałacowy w Goszczu to najokazalsze i rzadkie na Śląsku, czteroskrzydłowe założenie typu palladiańskiego. W związku z tym swoją architekturą nawiązuje głównie do berlińskiej architektury rezydencjonalnej, pośrednio także – do założeń francuskich, angielskich i holenderskich. Ze świetności dworu pozostały jednak ruiny oraz zamieszkałe obecnie budynki gospodarskie (gościnne). Trwa – rozpoczęty przez Gminę Twardogóra - proces zabezpieczenia kompleksu przed dewastacją oraz udostępnienie go do użytku mieszkańcom i turystom.
W miejscu, w którym dzisiaj stoją ruiny pałacu, już w XII w. istniał zamek, a okoliczne dobra, do XVI w. należały do biskupstwa wrocławskiego. Wspomina o tym bulla papieża Hadriana IV już w 1156 r. Kolejnymi właścicielami była rodzina von Dohn, która prawdopodobnie na miejscu zamku postawiła dwór, wzmiankowany w 1689 r. W 1727 r. majątek zakupiła rodzina von Reichenbach, natomiast w 1743 r. właścicielem Goszcza stał się hrabia Heinrich I Leopold von Reichenbach. Na miejscu dworu wybudowano w latach 1730 - 1740 pałac, który został przebudowany przez budowniczych włoskich na dwuskrzydłowy, dwukondygnacjowy pałac z ogrodem i "salla terena". W 1749 zakończono budowę oranżerii. W tym samym roku miał miejsce pożar w którym pałac został zniszczony. W latach 1749-1755 wybudowano nowy pałac wg projektu śląskiego architekta epoki baroku, budowniczego królewskiego Karla Martina Frantza. W latach 1886-1888 przebudowano hol, wnętrze oficyn, lukarny na dachach oraz pn.-wsch. skrzydło łącznikowe przez arch. Karola Schmidta z Wrocławia. W latach 1934-1935 renowacja stiuków w sali balowej i galerii przez rzeźbiarza Klunkę z Wrocławia oraz elektryfikacja, wykonanie instalacji wodno-kanalizacyjnych i c. o.
Całość zespołu dworsko-pałacowego zgrupowano wokół prostokątnego dziedzińca, którego oś główną stanowił budynek pałacu. Prowadziły do niego trzy bramy wjazdowe. Zespół tworzyły ponadto: dwa budynki łącznikowe, dwie oficyny – dawne domy gościnne, oficyna mieszkalna, stajnia koni wyjazdowych, maneż, dom ogrodnika, budynek bramny (obecnie dom nr 63, z przełomu XVIII/XIX w.), dwa domy służby pałacowej (z 1760 r.), a także park, który na przestrzeni wieków dostosowywano do panującej mody. Najpierw pałac posiadał barokowy ogród, a całe założenie przypominało pałace w Wersalu i w Wilanowie. Do kompleksu należała również oranżeria, łącząca pałac z ewangelickim kościołem pałacowym, którego budowę prowadził Johann Bouman, budowniczy króla pruskiego.
Do 1945 r. kompleks stanowił własność rodu von Reichenbach. Potem stacjonowały tu wojska radzieckie. Kiedy go opuściły, obiekty zostały przejęte przez lokalne władze. Pod koniec 1947 r. w pałacu wybuchł pożar. Mimo podjęcia akcji gaśniczej, rezydencji nie udało się już uratować. W 1965 r. część budynków, w tym piękna oranżeria, zostało zrównanych z ziemią. Obecnie korpus pałacu znajduje się w całkowitej ruinie. W podobnym stanie znajduje się również – na terenie dawnego kompleksu parkowego - Pawilon Ogrodowy, zwany niegdyś Świątynią Diany, bądź Świątynią Grecką. Ocalała rzeźba Herkulesa zdobiąca niegdyś oranżerię obecnie znajduje się przy ścieżce spacerowo-rekreacyjnej wzdłuż Skoryni, nieopodal dawnego pałacu barokowego w Twardogórze. Z dawnego pawilonu na wzgórzu zachowały się dwie klasycystyczne kolumny, które przeniesiono do izby pamięci przy Szkole Podstawowej nr 2 w Twardogórze. W dawnych oficynach pałacowych i domach gościnnych znajdują się prywatne mieszkania.
Pałac w Goszczu bywa porównywany do Wilanowa i Poczdamu, dlatego Gmina postanowiła etapami ratować poszczególne budynki w zespole pałacowo-parkowym w Goszczu, ale bez środków zewnętrznych nie było i nie będzie to możliwe.
17 grudnia 2013 r. zakończono realizację pierwszego etapu działań, których efektem było zabezpieczenie kompleksu przed dewastacją oraz udostępnienie go do użytku mieszkańcom i turystom. Na planowane Centrum Edukacyjno – Kulturalno – Turystyczne, w celu kultywowania tradycji regionalnych. Gmina zleciła opracowanie projektu na remont dachów i elewacji pozostałych obiektów zespołu pałacowego z wyłączeniem ruin w części głównej, dla których rozważane jest odrębne opracowanie obejmujące odgruzowanie i zabezpieczenie tej części obiektu, a także wykonanie platform widokowych umożliwiających bezpieczne zwiedzanie oraz projekt aranżacji wnętrza byłej stajni oraz placu - strefy wejściowej do pałacu od strony ulicy Twardogórskiej.
Cały komplet pałacowo-parkowy stanowił będzie atrakcję turystyczną, edukacyjną i kulturalną jako całość. W poszczególnych budynkach będą się odbywały m. in. przedstawienia teatralne, koncerty; siedzibę i miejsca spotkań uzyskają organizacje takie jak: koła historyczne, grupy realizujące warsztaty malarskie lub fotograficzne, czy lokalne, istniejące lub przyszłe amatorskie zespoły artystyczne. Już odbywają się ekspozycje w części wystawienniczej obiektu byłej stajni, a przedstawienia teatralne i koncerty – w maneżu. Planowana w tym miejscu siedziba Centrum Edukacyjno - Kulturalno - Turystycznego.
Obok wyremontowanej części pałacu odnaleźć można figurę karpia, która powstała w ramach projektu „Kolorowy Szlak Karpia” łączącego ciekawe obiekty architektoniczne, rekreacyjne oraz miejsca plenerowe Doliny Baryczy.
Po drugiej stronie drogi znajduje się zrujnowany cmentarz z zachowanym Mauzoleum rodziny von Reichenbach. Grobowiec został zbudowany w 1826 r. w stylu późnego neoklasycyzmu, z portalem neobarokowym. Otoczony jest dawnym cmentarzem ewangelickim, gdzie do dzisiaj zachowały się nagrobki członków rodu.
Na terenie sąsiadującego bezpośrednio z kompleksem parkowym goszczańskiego pałacu użytku ekologicznego „Leśne stawki koło Goszcza” przeprowadzono pierwszą w Polsce restytucję zagrożonego wyginięciem żółwia błotnego. Obecnie obszar ten chroniony jest w ramach programu Natura 2000.
W podejmowaniu konkretnych działań, mających na celu zabezpieczenie przed dewastacją, renowację oraz udostępnienie do użytku mieszkańcom i turystom kompleksu Gminę Twardogóra wspiera Stowarzyszenie Świętej Magdaleny. Podstawowym celem tego Stowarzyszenia jest remont i przywrócenie dawnej świetności budynku byłego kościoła ewangelickiego w Goszczu. Stowarzyszenie realizuje w tym obiekcie projekt pod nazwą Świątynia Artystów, czyli nowoczesne centrum inicjatyw kulturalnych i obywatelskich, którego założeniem jest kultywowanie tradycji regionalnych i wielokulturowości. W remontowanym przez Stowarzyszenie Św. Magdaleny zabytkowym d. kościele pałacowym działa „Świątynia Artystów”, powołany przez to stowarzyszenie projekt, którego założeniem jest kultywowanie tradycji regionalnych i wielokulturowości, przejawiające się w wielu różnorodnych przedsięwzięciach kulturalnych, organizowanych na terenie przyległym do d. kościoła, a także na terenie zespołu pałacowo-parkowego.
NR W REJESTRZE ZABYTKÓW: A/1066/1-8, A/3541/225, A/3549/1642, A3540/192
Oprac. własne, na podstawie dokumentów ewidencyjnych.
