Coraz częstsze anomalie pogodowe, pogłębiające się problemy z zasobami wodnymi i powiększająca się powierzchnia terenów ogarniętych wielomiesięczną suszą – to już nie tylko problemy egzotycznych kurortów, ale coraz bardziej nasza codzienność. Konieczne działania adaptacyjne do rzeczywistości, zdeterminowanej zmianami klimatu i deficytem zasobów wody – są podejmowane już nie tylko przez rządy państw, ale i przez lokalne samorządy. Skuteczność podejmowanych interwencji zależy zarówno od szybkości ich podjęcia, jak i od zaangażowanych środków.
Dlatego samorząd Gminy Twardogóra już w 2020 roku rozpoczął starania o pozyskanie środków na sfinansowanie procesu, mającego na celu – z jednej strony - zmniejszenie skutków zmian klimatu dla środowiska, społeczeństwa oraz gospodarki, a z drugiej - ograniczanie emisji gazów cieplarnianych i zwiększenie ich pochłaniania przez ekosystemy. Zaplanowano kompleksowe działania adaptacyjne i mitygacyjne z powiązanymi działaniami o charakterze edukacyjno-informacyjnym.
Całkowitą wartość opracowanego projektu pn. Wdrożenie elementów zielono-niebieskiej infrastruktury na terenie miasta Twardogóra poprzez zagospodarowanie miejskich przestrzeni publicznych i działania edukacyjne oszacowano wówczas na blisko 5 mln zł.
Potężne wsparcie, tj. 4,23 mln zł uzyskane zostało ze środków: Mechanizmu Finansowego Europejskiego Obszaru Gospodarczego (EOG) w ramach Programu Środowisko, Energia i Zmiany Klimatu Obszar projektowy: Łagodzenie zmian klimatu i adaptacja do ich skutków (3,6 mln zł) oraz z budżetu państwa (0,63 mln zł). Umowa dotacji została podpisana 27.12.2021 roku. Pozostałe ponad 1 mln - to własne środki budżetowe.
Zwiększenie terenów zielonych i lepsze gospodarowanie wodą oraz podniesienie świadomości mieszkańców w zakresie adaptacji do zmian klimatu oto cele tego projektu, realizowanego na obszarze miasta Twardogóra od ubiegłego roku.
Mitygacja, czyli łagodzenie, to całokształt działań, które mają na celu ograniczanie emisji gazów cieplarnianych (czyli dwutlenku węgla, metanu, podtlenku azotu, fluorowęglowodorów, perfluorowęglowodorów, itd.) i zwiększenie ich pochłaniania przez ekosystemy.
Adaptacją do zmian klimatu nazywamy działania podejmowane, by zmniejszyć skutki zmian klimatu dla gospodarki, społeczeństwa oraz środowiska. Adaptacja to proces przystosowywania się do zmieniających się warunków klimatycznych, gdy mamy świadomość, że bez względu na wysiłki czy działania mające na celu łagodzenie zmian klimatu, zjawiska klimatyczne nadal będą dla nas coraz większym zagrożeniem.
W pierwszym roku realizacji motywem przewodnim tych działań był niebieski odcień projektu, obrazujący wodę – przedmiotem działań edukacyjnych i inwestycyjnych były kwestie oszczędności wody, jej racjonalnego gospodarowania i gromadzenia, w tym bioretencji.
W następnym roku realizacji projektu dominował kolor zielony, symbolizujący zieleń, a motywem przewodnim jest różnorodność biologiczna.
Projekt realizowany jest z udziałem Partnera z Kraju Darczyńcy – norweskiej wyższej uczelni Hogskulen for Gron Utvikling z miejscowości Bryne.
Norweski Partner dostarczył wiedzy eksperckiej niezbędnej do prawidłowej realizacji Projektu i zapewnienia jego trwałych efektów.
Podczas wizyt norwescy specjaliści prezentowali – zarówno osobom realizującym poszczególne elementy projektu, jak i mieszkańcom gminy – swoją wiedzę i niezwykle bogate doświadczenia z realizacji działań na rzecz bioretencji i bioróżnorodności. W kwietniu 2022 dwóch profesorów z Hogskulen for Gron Utvikling w norweskim Bryne odwiedziło podwórza w centrum miasta oraz park przy Bazylice Mniejszej w celu zapoznania się ze szczegółami projektu. W trakcie spotkania członkowie zespołu realizującego projekt przedstawili gościom działania, które zostaną podjęte w zakresie retencji i bioróżnorodności. Następnie w miejskim Ratuszu Norwegowie przedstawili prezentację dotyczącą zielono-niebieskiej infrastruktury w przestrzeni miejskiej oraz partycypacji społecznej. Wzięli także udział w Ekopikniku podziwiając przygotowane dla mieszkańców atrakcje oraz występy. W ramach działań edukacyjnych obydwaj naukowcy we wrześniu poprowadzili otwarte warsztaty dla mieszkańców. W 2023 r. uczestnikom lipcowego pikniku rodzinnego „Zielono mi” Norwegowie przybliżyli – poprzez warsztaty i pokaz multimedialny - kwestię ogrodów społecznościowych, kompostowania i ekologii.
W ramach projektu zrealizowano 14 działań:
- 9 adaptacyjnych: budowa zielonych ciągów komunikacyjnych i zielonych parkingów, budowa zielonych wiat śmietnikowych porastających pnączami oraz porządkowanie gromadzenia odpadów, zagospodarowanie wód opadowych; wdrożenie systemu małej retencji wodnej z wykorzystaniem beczek na deszczówkę; rekreacyjny ogród ekoedukacyjny z naturalnych materiałów; podnoszenie bioróżnorodności w ogrodach społecznościowych; podnoszenie bioróżnorodności skarpy miejskiej; zagospodarowanie wód opadowych u podnóża skarpy staromiejskiej; ogród sensoryczny przy szkole;
- 5 mitygacyjnych: zazielenienie ścian dwóch budynków, zazielenienie ulicy Wielkopolskiej, stacja ładowania samochodów elektrycznych z OZE, ekologizacja oświetlenia;
Towarzyszy im kampania medialna i szereg działań edukacyjnych, tj.: konkursy i coroczne ekopikniki z warsztatami, podnoszące świadomość mieszkańców w zakresie adaptacji i przeciwdziałania zmianom klimatu.
Za pośrednictwem specjalnej, dedykowanej projektowi strony internetowej zielona.twardogora.pl przeprowadzono 5 różnych konkursów o tematyce związanej z zielono-niebieską infrastrukturą, działaniami zrealizowanymi w Projekcie oraz z zakresu zmian klimatycznych, retencjonowania wody i bioróżnorodności. Odbyły się też akcje zbiórki przez grupy uczniów odpadów i nieczystości z terenów ogólnodostępnych nad twardogórskimi zbiornikami lub ciekami wodnymi.
W bloku działań inwestycyjnych już w czerwcu zakończono prace, związane z przebudową i zagospodarowaniem Placu Piastów w Twardogórze - powstała fontanna, dokonano nowych nasadzeń i przebudowano oświetlenie w parku.
Mieszkańcy i goście otrzymali do dyspozycji świetne miejsce do odpoczynku, na ławeczkach wśród bujnej zieleni, w sąsiedztwie orzeźwiającej fontanny, która wieczorem – wraz z nowym oświetleniem tworzy wyjątkowy klimat.
Zrealizowanego też prace, mające na celu zagospodarowanie terenów śródmiejskich podwórzy:
- między Rynkiem a ul. Dąbrowskiego, wraz z przyległą skarpą,
- w kwartale zabudowy między ulicami Krótką, Ratuszową, Placem Piastów i Rynkiem w Twardogórze.
Wykonano: zazielenienie ścian budynków, nowe nasadzenia, elementy małej architektury, oświetlenie, ciągi piesze, drogi dojazdowe i miejsca postojowe, pielęgnację istniejącej zieleni, zielone ciągi komunikacyjne. Jednocześnie zagospodarowano podwórza i skarpy pod kątem zwiększonej retencji - wykonano elementy służące zagospodarowaniu wód opadowych i małej retencji. Mieszkańcy zyskali nową, zieloną przestrzeń, miejsca parkingowe, zbiorniki na deszczówkę, stojaki na rowery, nowe oświetlenie oraz ławki. Jest funkcjonalnie, ale jednocześnie – ekologicznie. Wyeliminowano nieprzepuszczalne nawierzchnie, powodujące zastoiny wodne, czy kałuże. Wszelkie utwardzenia umożliwiają swobodny przepływ wody do gruntu, a ewentualny nadmiar wody z deszczu będzie spływał do rabat roślinnych i w kierunku skarpy tuż obok podwórka. Skarpa została obsadzona roślinami, wśród których powstaną tzw. "hotele dla owadów". Zlokalizowano tam również stację ładowania samochodów elektrycznych.
Te podwórka w środku miasta już wkrótce można będzie nazwać zielonymi enklawami.
Kolejnym obszarem działań było zazielenienie (ważnej wizerunkowo) jednej z głównych arterii miasta, ulicy Wielkopolskiej - wykonano nasadzenia zieleni w pasie tej drogi, przy Szkole Podstawowej nr 2 im. Jana Pawła II w Twardogórze przy ul. Batorego powstał ogród sensoryczny i zmodernizowano oświetlenie, zrewitalizowano (odnowiono infrastrukturę drewnianą jak mostki ławki, tablice informacyjne i szatę roślinną) terenu wzdłuż rzeki Skoryni w Twardogórze i ścieżki przyrodniczo-edukacyjnej w wąwozie przy centrum oświatowo-sportowym w Twardogórze.
Powierzchnia utworzonych/zrewitalizowanych terenów zieleni na terenie miasta Twardogóra – 3 ha
Aktualna wartość projektu: 7 199 877,78 PLN
Dofinansowanie: 6 119 122,64 PLN, w tym: 5 201 254,24 PLN - ze środków Mechanizmu Finansowego Europejskiego Obszaru Gospodarczego (EOG) w ramach Programu Środowisko, Energia i Zmiany Klimatu Obszar projektowy: Łagodzenie zmian klimatu i adaptacja do ich skutków, a ze środków budżetu państwa w kwocie nie mniejszej niż 917 868,403 PLN.
Wspólnie działamy na rzecz Europy zielonej, konkurencyjnej i sprzyjającej integracji społecznej.
Projekt pn. „Wdrożenie elementów zielono-niebieskiej infrastruktury na terenie miasta Twardogóra poprzez zagospodarowanie miejskich przestrzeni publicznych i działania edukacyjne”.
